Malaysia

 كشور شگفت‌انگيز مالزي توجه جهانيان را به خود جلب كرده است. جهانگردان و مسافريني كه براي اولين بار به مالزي سفر مي‌كنند، سفري دلپذير در كشف ناشناخته‌هاي مالزي در پيش روي خود دارند. سلامت داتانگ SalamatDatang به معناي “خوش‌ آمديد” در زبان ملي مالزي هست؛ خوش آمدي كه در چهره همه مردم اين سرزمين نقش بسته است؛ خوش‌ آمدي گرم كه نشان مردم صميمي، ميهمان‌دوست و خوش قلب اين كشور است. در اين كشور مي‌توانيد به ديدن مناطقي رويد كه چهره‌ي ميليون‌ها سال پيش اين كره‌ي خاكي را به نمايش مي‌گذارد و هم از مؤثرترين مراكز تجمع انساني در آسيا بازديد كنيد و بي‌سبب نيست كه اين كشور را تمام آسيا Truly Asia ناميده‌اند. اين كشور توريستي، صنعتي كه عصر اطلاعات را به خوبي ادراك نموده است، داراي 750،329 كيلومتر‌مربع مساحت است. آب و هواي حاره‌اي و داراي بارندگي موسمي مي‌باشد و جمعيت آن حدود 24 ميليون نفر مي‌باشد و همسايگان آن “تايلند، برونئي، اندونزي، ويتنام و درياي چين” است و سيستم حكومتي پادشاهي دارد و واحد پول آن Ringgit رينگيت مي‌باشد…

 

سلامت داتانگ (خوش آمدید)

 

مالزی کشوریست با تابستان بی پایان . سراسر این کشور پوشیده از مناطق و کوهستانهای جنگلی و آبشارهای دلپذیر است جنگلهای دست نخورده با قدمتی صد و سی میلیون ساله . این جنگلهای همیشه سبز محل زندگی پرندگان و حیوانات متنوع و رشد و نمو گل وگیاهان رنگارنگ و متفاوتی  است که علاقمندان به طبیعت وحشی ، کشف غارهای طبیعی ، قایقرانی در رودخانه های طولانی در میان جنگلهای انبوه و کو هنوردی را به خود جلب میکند . عاشقان دریا ، ساحل ، خورشید و غواصی ، تعطیلاتی رویایی را در مالزی خواهند داشت . غرب و شرق مالزی و صباح و ساراواک در محاصره ساحلهای بی پایان است . کشور هزار و یک جزیره که 38 جزیره آن پارک طبیعی دریای اعلام شده است محل مناسبی برای شنا و شیرجه ، قایقرانی ، اسکی روی آب ، دریانوردی و ماهیگیری تفریحی و عکسبرداری زیر آب است .

مالزی در عین حال ادغامی است از طبیعت دست نخورده و مدرنیزم . در شهرها نشانه های فراوانی از مدرنیته در پیشرفتهای صنعتی ، ساختمانها و برجهای مدرن ، تکنولوژی مدرن و سریع حمل ونقل ، ارتباطات و مخابرات پیشرفته و تکنولوژی  در سیستم اطلاعاتی نمودار است . همه اینها در فاصله ای کوتاه با طبیعت دست نخورده این کشور قرار دارند . خارج از شهرها خانه های چوبی و دودی که از دودکش آشپزخانه های آنها خارج میشود – آشپزخانه هایی که در آنها غذاهای محلی با اجاق های هیزمی تهیه میشود .

کفهائی که از حصیر بافته شده محلی پوشیده شده اند ، بچه هایی که روزانه از گذرگاههای آبی ماهی میگیرند و سرسبزی مناطق و زمینهای مملو از نخل حذابیت این کشور سبز در سبز را صد چندان میکند .

مالزی برای پذیرائی از مسافران با هر بودجه ای آمادگی دارد . هتلهای بزرگ و کوچک ، کلبه ها ، پلاژها و مراکز اقامت توریستی هستند . در شهرها شما میتوانید هر نوع غذائی را که باب میلتان باشد به راحتی پیدا کنید . مراکز تفریحی و زمینهای گلف در تمام طول روز میتوانند به راحتی قابل دسترس باشند . اگر هم به خرید علاقمندید ، مالزی مسلما بهشت خریداران است .

با سفر به مالزی تعطیلات فراموش نشدنی در انتظار شماست .

 

ایالت کوالالامپور

 

کوالالامپور به معنی بین النهرین در حوالی 1800 میلادی منطقه تجاری کوچکی بود . این شهر امروزه پایتخت فدارل کشور مالزیست که مرکز فعالیتهای سیاسی و تجاری و تفریحی است . قدیمی ترین مرکز دیدنی و تاریخی این شهر ساختمان سلطان عبدالصمد و میدان استقلال  (merdeka square)  است . پرچم امپراتوری بریتانیا برای آخرین بار در سی و یکم آگوست سال 1957 میلادی در این کشور پائین کشیده شد و به جای آن پرچم جدید مالزی به اهتزاز درآمد .

امروزه کوالالامپور یکی از بلندترین ساختمان های جهان را در خود دارد .

برجهای دوقلوی با شکوه پتروناس به ارتفاع 452 متر در فاصله ای نه چندان دور از چهارمین ساختمان بلند جهان یعنی کوالالامپور قرار دارند .

قطارهای سریع السیر شهری مسافران و گردشگران را به راحتی از نقطه ای به نقطه دیگر شهر منتقل میکند . به هر صورت در راه تبدیل به یک شهر فوق مدرن ، کوالالامپور ساختمانهای متعلق به دوره استعمار انگلیس و بناهای متعلق به قبل از جنگ جهانی دوم را حفظ کرده است . کوالالامپور را ” شهر – باغ ” نیز  می نامند . گردشی در شهر بعد از غروب خورشید و با دیدن درختان و ساختمانهایی که توسط چراغهای رنگی تزئین شده اند این ادعا را ثابت میکند .

باغهای دریاچه (lake Gardens) پارک بزرگی که مملو از گلهای اورکیده و هیبیسکوس هستند ، پارک پرندگان ، پارک آهوان و پارک پروانه ها تنها بخشی از محلهای دیدنی این شهر هستند . موزه ملی و موزه های دیگر کوالالامپور علاقمندان را به تاریخ و فرهنگ مالزی را به خود جلب میکند .

علاقمندان به خرید میتوانند به خیابان بوکیت بینتانگ ، خیابان تونکو عبدالرحمن ، خیابان آمپانگ و همینطور مراکز خریدی همچون The Tall  ، Central Market و China Town سر بزنند . این مراکز با تولیدات متفاوت و قیمتهای مناسب هیچ خریداری را دست خالی رها نمیکند . مناطق ذکر شده دارای مراکز تفریحی نیز هستند . کلوپهای مختلف گلف در کوالالامپور و اطراف آن تجهیزات کافی برای بازی گلف در شب را نیز دارا هستند . کوالالامپور با داشتن رستورانهای مختلف با غذاهائی از چهار گوشه جهان با جوابگوئ هر گردشگر و جهانگردی هست .

پوتراجایا (putrajaya) در 25 کیلومتری کوالالامپور یک سوپر مدرن شهر است که به باغ _ شهر هوشمند هم معروف است . این شهر که زمانی از درختان نخل پوشیده بود امروز نیز در محاصره درختان قرار دارد . پارکها و باغها در جای جای شهر در کنار مدرنترین امکانات شهری قرار گرفته است .

پوترا جایا پایتخت دولتی مالزی شده و دفتر نخست وزیر در ساختمان مجتمع پردانا پوترا (Pardana Putra) نیز در آن واقع است . تیرهای چراغ برق مخصوصا و سفارشی برای این شهر تهیه گردیده است . پارک و پارک آبی این شهر بسیار تماشایست . از دیگر دیدنیهای این شهر مسجد پوترا ، پل دو تکه ، میدان پوترا و مرکز تجاری آن با معماری استثنائیست .

 

ایالت پرلیس

 

در شمال غربی مالزی و در همسایگی تایلند ، پرلیس (Perlis) کوچکترین ایالت مالزی واقع است . ماهیگیری در این ایالت بزرگترین فعالیت اقتصادی شمرده میشود و در کنار آن برنجکاری .

روستاهای این ایالت هنوز به شکل قدیمی آن وجود دارند . با توجه به همسایگی تایلند مردم این ایالت از رسوم و زبان تایلندی تاثیراتی پذیرفته اند . این مسئله در شهر مرزی پاداتگ بسار (Besar Padang ) نمود بیشتری دارد ، شهری که در آن فرهنگ و رسوم مالزی و تایلند ادغام شده اند و هماهنگی جذابی را به وجود آورده اند .

تولیدات محلی میتواند سوغات قابل توجهی برای گردشگران باشد . از مناطق دیدنی میتوان از غار سنگی گوا کلام (GuaKelam) در کاکی بوکیت (Kaki Bukit) به طول 370 متر و مزرعه مارها در سونگای باتو پاهات (BatuPahat Sungai) و ونگ کلیان (wangKelian) نام برد . کوالا پرلیس (Kuala Perlis) هم شهر ماهیگیری جذابیست . غذاهای دریایی و محلی این شهر معروف هستند ضمن آنکه این شهر محلیست که میتوان از آن طریق دریا به جزیره لنگکاوی (Pulau Langkawi)  مسافرت کرد .

کانگار  (Kangar)  پایتخت این ایالت است که در شش کیلومتری آن منطقه بسیار زیبائی به نام گونونگ مدان (Gunung Medan)  قرار گرفته که محل مناسبی برای پیک نیک است . آرو (Arau) شهریست در این ایالت که سلطان ایالت در آن اقامت دارد .

 

ایالت کداح

 

کداح و پرلیس در همسایگی آن ، به کاسه برنج مالزی معروف هستند . قسمت اعظم زمینهای این دو ایالت زیر کشت برنج قرار دارند . پایتخت کداح ، آلور ستار(AlorSetar) ، ساختمانهای قدیمی بسیاری دارد که هنوز در فرم اصلی خود هستند .

از بالای بسار (BalaiBesar) محوطه چوبی قابل توجهی که در سال 1898 میلادی ساخته شده ، گهگاه برای اجرای مراسم سلطنتی و ایالتی استفاده میشود . مسجد ظهیر که در سال 1912 میلادی بنا شده نیز یکی از زیباترین مساجد مالزیست . موزه سلطنتی – با معماری محلی – یکی از دیدنیهای این شهر است که کلکسیونی از گنجیینه ملی و سلطنتی در آن نگهداری میشود . محل تولد دکتر ماهاتیر محمد نخست وزیر مالزی نیز در این شهر است . رابو بازار (RabuBazaae) محلیست برای فروش هنرهای دستی منطقه و غذاهای محلی . از برج آلور ستار میتوان منظره ای زیبا از شهر و اطراف آنرا تماشا کرد . در نزدیکی این شهر ، شهر مرزی کوچک بوکیت کایوحطام (Hitam Bukit Kayu)  Duty Free  است .

ایالت کداح یکی از قدیمیترین ایالات مالزیست . گنجینه به دست آمده از دره بوجانگ (Bujang Valley) نشانگر فرهنگ 2400 ساله هند و بودائی است . آثار به دست آمده از این کاوش درموزه باستان شناسی واقع در محل کاوش همراه با سرامیکهای چینی و خاورمیانه ای به معرض نمایش گذاشته شده اند . پرلولیک(Pedu lake)    هم با منظره های بسیار زیبا محل مناسبی برای استراحت در تعطیلات است . مسلما بهترین و جذابترین منطقه LIMA  یا نمایشگاه هوایی است .

دیگر نقاط دیدنی این جزیره آرامگاه مهسوری (Mahsuri Mausoleum) ، آب گرم آیر هنگات (Springs Air Hangat Hot) ، گالریا پردانا (GaleriaPerdana) ، میدان عقابها (Eagles Square) ، هفت چشمه (Seven Wells) ، دنیای زیر آب (UnderWater World) و مزرعه تمساحها(Farm Crocodile) و همینطور ساحل تانجونگ رو (TanjungRhu) هستند.

 

ایالت پینانگ

 

انتخاب پینانگ توسط انگلیسها در سال 1786 میلادی به عنوان اولین بندر تجاری در خاور دور ، نه تنها در بافت شهر که غرب و شرق را به نمایش می گذارد ، بلکه بناهای به جا مانده ، روش زندگی ، رسوم و غذاهای مردم محلی را نیز تغییر داد . این تغییر امروزه به روشنی در بندر پینانگ نمودار است . شهر جورج تاون (George Town)  که نامش برگرفته از جرج سوم پادشاه انگلستان است ، پایتخت این ایالت است که مرکز تجاری ، سیاسی ، تحصیلی و فعالیتهای اجتماعی ایالت و خود یک جزیره است . از مراکز دیدنی این شهر میتوان از خوکونگسی (Khookongsi)    مسجد کاپیتان کلینک(KapitanKeling )  ، معبد سری ماریان (Mariamman)  و معبد بودائی وات چایا منگکالارام (ChaiyaMangkalaram) نام برد . این معبد بودائی دارای طولانی ترین مجسمه بودای خوابیده است .

خو کانگ سی خانه ای بزرگ و چوبیست که توسط یک استاد چینی بنا گردیده و به کنده کاریهای استادانه بر روی چوب مزین است . این بنا در کنار بقیه بافت شهر که رستورانها، کافه های کنار خیابان ، دیسکو ها، بازارهای محلی شبانه و مراکز خرید بزرگ است ، تصویری رنگارنگ از شهر جورج تاون را به نمایش می گذارند. این شهر “جواهر شرق” لقب گرفته است .

ایالت پینانگ نیز با سواحل صاف و آفتابی توجه علاقمندان به ورزشهای آبی را جلب می کند . هتلهای بیشمار ساحلی با استانداردهای بین المللی هر ساله گردشگران بسیاری را به این ایالت روانه می کند . از دیگر دیدنیهای این ایالت میتوان از تپه پینانگ (Penang Hill) معبد کک لکوکسی (KekLok Si)  مزرعه پروانه ها ( Farm Butterfly)،  باغ بوتانیک (Garden Botanical) ، معبد مار(TempleSnake) و پارک پرندگان نام برد .

تریشا ها (Trishaw)  که نوعی دوچرخه – تاکسی هستند، گردشگران را در سطح شهر به سواری می طلبند . گذشته از این ، عبور از پل عظیم پینانگ که بلندترین پل آسیاست و یا سواری بر کشتی تفریحی روی رودخانه مطمئنا خاطرات به یاد ماندنی ای را برای گردشگران ثبت خواهند کرد .

فراموش نکنید از تپه جنگلی جزیره دیدن کرده و در بالای آن از منظره ای که تمام جزیره را در بر می گیرد لذت ببرید .

 

ایالت پراک

 

کشف معادن قلع تاثیر بسزائی در تاریخ و اقتصاد ایالت پراک داشته است . ثروت به دست آمده از این معادن باعث رشد شهرها و گسترش تجارت در این ایالت بوده است . اسناد و مدارک تاریخی کشف و استخراج و تجارت قلع در پایتخت این ایالت شهر ایپوه (Ipoh) در موزه جغرافیا قابل مشاهده است . جدا از قلع ، پراک امروزی با 21000 کیلومتر مربع مساحت ، دیدنی های بسیاری برای گردشگران دارد . پارکهای بزرگ ، خیابانهای منظم با حواشی قابل توجه ، دستفروشان که بیشتر میوه های تازه می فروشند تنها بخشی از این دیدنیهاست . تپه های سنگی پراک نیز جذابیتهای خاص خود را دارند . دو غار معبد معروف به نامهای (Tong SamPoh) و (Perak Tong) بسیار دیدنی هستند .

کوالاکانگسر (Kuala Kangsar)محل اقامت سلطان این ایالت شهر زیبائی است با ساختمانهای قدیمی و بناهای تاریخی با ارزش ازآنجمله میتوان از مسجد عبودیه و قصر اسکندریه نام برد .

در سال 1877 میلادی انگلیسیها تعدادی نشاء به مالزی آوردند تا از کشت آنها مواد خام لاستیک بدست آورند . تنها درخت مانده از این نشاء های وارداتی از انگلستان هنوز در شهر کوالاکانگسر میباشد .

تایپینگ (Taiping) در شمال ایالات یکی دیگر از شهرهای دیدنی است . قدیمی ترین موزه کشور مالزی در این شهر قرار دارد و در بالای تپه ای که دارای هوای خنکتری است هتل بسیار زیبائی بنا گردیده است . این شهر هم دارای باغهای دریاچه و باغ وحش میباشد . مناطق دیگر دیدنی عبارتند از باتو گاجاه (Batu Gajah)  در این منطقه قلعه کلی (Kellie) قرار دارد که توسط یک مزرعه دار ثروتمند اسکاتلندی ساخته شده است . پانکگور(Pangkor)   جزیره ایست در محدوده این ایالت با سواحل زیبا که به قول بعضی در جهان بی نظیر است . علاقمندان به پرندگان خاور دور می بایستی از کوالاگولا (Kuala Gula)   در شمال این جزیره دیدن کنند . بیش از یک صد نوع مختلف پرنده در این منطقه یافت میشود .

 

ایالت سلانگور

 

ایالت سلانگور در غرب مالزی یکی از پیشرفته ترین ایالات این کشور است . اگر شما از طریق هوا و به فرودگاه بین المللی کوالالامپور (KLIA)  وارد شده اید . کوالالامپور در ابتدا پایتخت فدارال مالزی انتخاب شد . مناظر طبیعی ، مکانهای تاریخی و فرهنگی این ایالت که با صرف چند روز میتوان از آنها دیدن کرد به فاصله کوتاهی از کوالالامپور قرار دارند . پایتخت ایالت سلانگور شاه عالم است که به خوبی طراحی و ساخته شده است و اولین پارک جنگلی و جغرافیائی کشور به نام بوکیت کاهایا (Bukit Cahaya ) در آن بنا گردیده است . مسجد سلطان صلاح الدین عبدالعزیز شاه در قلب شاه عالم مسجدی مدرن و دیدنیست . پارک طبیعی کوالاسلانگور(Kuala Selangor) منطقه بسیار زیبائی برای علاقمندان به جنگل نوردی ، پیک نیک و تماشای پرندگان است . چند کیلومتر دورتر در کامپونگ کوانتان(Kampung Kuantan )شب پره های نورانی همچون هزاران قطره نورانی به پرواز در میایند . پارک تفریحی سان وی لاگون   (Sunway Lagoon) در نزدیکی کوالالامپور یکی از مراکز تفریحی خانوادگیست که میتواند تمام اعضای خانواده را ساعاتی سرگرم کند . ماینز ریزورت سیتی   (Mines Resort)که در گذشته معدن باز قلع بوده امروزه به یک مرکز بزرگ سرگرمی ، تفریحی ، خرید و تجاری تبدیل شده است . باتو کیو   (Batu Cave)   یکی از قابل توجه ترین معابد هندی در نزدیکی کوالالامپور قرار دارد که همه ساله به خصوص در ایام مراسم تایپوسام (Thaipusam)هزاران گردشگر و معتقدین به دین هندو را به خود جلب میکند . انستیتو تحقیقات جنگلی مالزی در کپونگ (Kepone) مناظر قابل توجه و علمی در رابطه با جنگلهای مالزی به نمایش میگذارد .

 

ایالت نگری سمبیلان

 

نگری سمبیلان به معنای 9 ایالت ، زمانی به نه بخش تقسیم می شده است . علت این امر این بوده که این ایالت به 9 منطقه که هر کدام تحت کنترل یک حاکم محلی بوده اند تقسیم می شده است . سرمبان (Seremban) پایتخت این ایالت است .

پایتخت این ایالت به راحتی توسط جاده ها و راه آهن به کوالالامپور متصل شده و در 50 کیلومتری آن قرار دارد . سرمبان دارای مرکز صنایع دستی ، موزه ایالتی ، مسجد ایالتی و باغ های در یاچه ای میباشد .

سقف های شاخ شکل بسیاری از خانه های این ایالت بازمانده از دوران حضور مهاجرین مینانگکابائو  (Minangkabu) سوماترائی و تاثیر این حضور در معماری منطقه میباشد. رسوم سوماترائی در این ایالت مراسم ازدواج ، رقص های محلی و حتی نوع مالکیت زمینها تاثیر به سزائی داشته است . در سال 1992 میلادی قصر رسی منانتی  (Seri Menanti)      به موزه سلطنتی تبدیل شد . ساختمان این موزه دارای طرح و معماری مینانگکلابائو سوماترائی است . این قصر چوبی که حدود یک صد سال پیش توسط دو نجار محلی و در طول شش سال ساخته شده ، یکی از عجایب معماری با چوب میباشد زیرا در آن از هیچ میخ یا پیچی استفاده نشده است . در جای جای این ایالت نیز علائم حضور پیشین مینانگکابائو ها در آرایش روستائی در این ایالت به چشم میخورد .

این ایالت نیز سواحل معروفی دارد . شهر ساحلی پورت دیکسون (Port Dickson)  در تنگه ملاکا  (Melaka) با هتل های ساحلی بسیار ، محل تفریحی جالبیست .اهالی کوالالامپور، سنگاپور و شهرهای مجاور این شهر استراحتگاه خوبی در آن یافته اند .

 

ایالت ملاکا

 

مالزیائی ها معتقدند که تاریخ مالزی با کشف بندر ملاکا پایتخت ایالتی با همین نام توسط یک شاهزاده سوماترائی به نام پارامیسورا (Parameswara)  در سال 1400 میلادی آغاز می گردد . از آن زمان است که سلطنت در این ایالت شکل میگیرد و این ایالت به یک منطقه تجارت بین المللی بین چین وهند ، خاورمیانه و اروپا تبدیل می گردد .

بعدها در سال 1511 میلادی تحت استعمار پرتغالیها ، در سال 1641 میلادی تحت اشغال هلندیها و نهایتا توسط انگلیسیها در سال 1824 میلادی فتح می گردد . تاثیر فرهنگی اشغالگران ، این ایالت را به یک رنگین کمان رسوم و عادات و فرهنگ تبدیل کرده است . پرتغالیها یا پراناکان (Peranakan) جامعه ای شاخص در ایالت ملاکا دارند . با توجه به گذشته تاریخی پایتخت این ایالت به عنوان شهر تاریخی مالزی اعلام شده است . مکانهای تاریخی این ایالت کلیسای سنت پل (St. Paul) قلعه سنت جان   (St. John) و آرامگاه هانگ توا (Hang Tuah) و هانگ جبات  (Hang Jebat)  میباشد .

موزه فرهنگی این ایالت در قصر بازسازی شده قدیمی ترین سلطان این ایالت قرار دارد و دارای اشیاء و اسناد تاریخی متعلق به گذشته میباشد . نمایش شبانه سیما آوای پادانگ پهلوان (Padang Pahlawan)یا پسر پهلوانی نمایش تاریخی ای از گذشته این ایالت را به اجرا در میاورد . علاقمندان به اشیاء عتیقه و تاریخی میتوانند خرید خوبی در خیابان جونکر استریت  (Jonker Street )  داشته باشند .

گذشته از مکانهای تاریخی ایالت ملاکا ، گردشگران میتوانند از دو جزیره این ایالت ، بسار (Besar)    و پوپه (Upeh) دیدن کنند که به راحتی از طریق پایتخت این ایالت قابل سفر کردند . در شهر ملاکا هم دوچرخه – تاکسی (تریشا) و هم گاری های مسافر بر بولوک (Bullock)   برای سواری تفریحی وجود دارند . در این شهر میتوانید ذائقه خود را با پختنیهای مخلوط نیونیا (Nyonya) و غذاهای پرتغالی و نیز محلی آشنا کنید .

آیر کرو (Ayer Keroh) منطقه ای جنگلی و دیدنی در نزدیکی شهر است ضمن آنکه میتوانید از باغ وحش شهر ، مینی مالزیا ، مینی آسه آن (ASEAN) ، زمین گلف و مزرعه پروانه ها و تمساح ها دیدن کنید .

 

ایالت جوهور

 

ایالت جوهور در جنوب مالزی توسط راههای زمینی و راه آهن به سنگاپور باعث جذب گردشگران سنگاپوری و توریستهائی شده که از آن کشور دیدن می کنند . جوهور تنها مالزیست که سواحلش هم نتگه ملاکا را در بر می گیرند و هم دریای چین جنوبی را .

طبیعت زیبای این ایالت موقعیتی استثنائی برای طرفداران طبیعت وحشی و گردشهای خارج از شهر فراهم کرده است . پایتخت این ایالت جوهور بارو (Johor Bahru)نه تنها مرکز خرید فراوانی دارد ، بلکه مکانهائی دیدنی چون موزه سلطنتی ، مسجد سلطان ابوبکر ، قصر بزرگ (Grand Palace)  ، گالری هنر ، مرکز صنایع دستی و بنای داتاران بندرایا  (DataranBandaraya) نیز در خود جای داده است . این بنا در 1994 میلادی ساخته شده تا سمبل این شهر باشد . فروشگاههای صنایع دستی و مراکز خرید بزرگ ، اجناس متفاوتی را با قیمتهای مناسب ارائه میدهند . در شمال شرقی این ایالت ، پارک طبیعی انداو رومپین  (EndauRompin)بهشت علاقمندان به طبیعت است . گیاهان مختلف ومتفاوت منطقه و حیواناتی که در این پارک زندگی میکنند بسیار قابل توجه هستند .

آبشار گوتاتینگی (Kota Tinggi) در فاصله 56 کیلومتری پایتخت این ایالت محل مناسبی برای پیک نیک و گردش در خارج از شهر است . از آنجا میتوانید به دهکده ماهیگیری کوکوپ (Kukup) بروید و از محل پرورش و نگهداری ماهی ها نیز دیدن کنید . فراموش نکنید که حتما از تانجونگ پیای  (TanjungPiai)  بازدید کنید . منطقه اصلی و ساحلی این ایالت دسارو  (Desaru)است که 25 کیلومتر ساحل شنی دارد و به دریای چین جنوبی متصل است . این منطقه سه هتل دارد و محل مناسبیست برای ورزشهای آبی ، ماهیگیری ، غواصی ، اسکی روی آب ، قایقرانی ، شنا و راه پیمائی در جنگل .

در سواحل شرقی این ایالت جزایر راوا (Rawa) ، سیبو  (Sibu) ، آور(Aur)، بسار (Besar) و پمانگیل(Pemanggil) قرار گرفته اند . تمام این جزایر آب شفاف و آبی دارند و برای ورزش های آبی آماده اند .

 

ایالت پاهانگ

 

با مساحت تقریبی 35 هزار کیلومتر مربع ، ایالت پاهانگ بزرگترین ایالت مالزیست . بیشتر سطح این ایالت از جنگل پوشیده شده است . جنگل منطقه تامان نگارا (Taman Negara)  که بهترین پارک جنگلی کشور است ، طبق نظر دانشمندان متخصص دارای جنگلی به قدمت صد و سی میلیون سال است . این پارک جنگلی با تنوع فراوان گل و گیاه منطقه جذابی برای علاقمندان به جنگلهای بارانی مناطق حاره میباشد . امکانات این پارک گردشگران را قادر به تماشای جنگل در شب ، چادر زدن در جنگل ، پیاده روی در جنگل ، ماهیگیری در رودخانه ها و دریاچه ها مینماید . بازدید ازاین پارک میتواند تجربه ای فراموش نشدنی باشد .

تاسک برا (TasekBera) و تاسک سینی (TasekCini) دو منبع آب شیرین هستند که ارزش دیدن را دارند . در تاسک برا میتوانید نظاره گر زندگی مردم قدیمی و محلی منطقه باشید و هم میتوانید قایقرانی را بر روی رودخانه تجربه کنید . در ارتفاعات این ایالت منطقه کامرون (Cameron Highland)   واقع گردیده است . این منطقه آب و هوای خنک تری دارد و مرکز کشت چای مالزی است . کشت گل و مزارع سبزیجات هم آغاز شده و رو به رشد است . منطقه دارای هتل های فراوان و جنگلی جهت اقامت گردشگران میباشد . منطقه دیگری در این ایالت دارای کلبه های چنگلی در ارتفاعات با فاصله 100 کیلومتری از کوالالامپور به نام فریزرهیل  (Fraser Hill)  برای علاقمندان ساخته شده است . این منطقه مقر زندگی پرندگان نیز میباشد . بلندیهای گنتینگ  (Highland Genting)  ارتفاعات دیگریست در این ایالت با هتل های مدرن ، کازینو ، پارکهای تفریحی و زمین های گلف که تنها یک ساعت از طریق جاده با کوالالامپور فاصله دارد .

در مجاورت کوانتان (Kuantan) پایتخت این ایالت سواحل زیبائی چون مدیترانی (Mediterranee) ، تلوک چمپداک  (TelukChempedak) ، بسرا  (Beserah) و بالوک (Balok) وجود دارند .

از مرسینگ  (Mersing) و یا تانجونگ (Tanjung) میتوان با قایق به جزیره تیومان  (Tioman) که زیباترین جزیره جهان لقب گرفته است سفر کرد . ضمنا میتوان از کوالالامپور یا سنگاپور به این جزیره پرواز کرد . این جزیره افسانه ای در آبهای دریای چین جنوبی قرار دارد .

 

ایالت ترنگانو

 

ایالت ترنگانو که بخش اعظم آن به دریای چین جنوبی متصل است ، ساحلهای طولانی با آب زلال و ماسه سفید دارد و به همین دلیل یکی از مراکز جذب گردشگران در مالزی به شمار می رود . سواحل طولانی این ایالت باعث رشد قایق سازی ، ورزش های آبی و ماهیگیری گردیده است . این ایالت جزایر بسیاری نیز دارد ، جزایری چون کاپاس  (Kapas) ، پرهنتیان (perhentian)، تنگول (Tenggol)و پارک زیر آب ردانگ (Redang)  که نمایش زیبایست از جهان زیر آب در این منطقه از کره خاکی .

مسافرین از نقاط مختلف جهان در ماههای می و سپتامبر هر ساله در رانتاآبانگ (RantauAbang) به فاصله 60 کیلومتری پایتخت این ایالت – کوالاترنگانو  (KualaTerengganu) گرد هم میایند تا تخم گذاری لاک پشت های عظیم الچثه را تماشا کنند . وزن بعضی از این لاک پشت ها به 375 کیلو گرم و طول آنها به 2،5 متر میرسد . با سفر به این منطقه شما هم میتوانید شاهد خروج این لاک پشتها از دریا ، کندن گودال برای تخم ریزی ، پوشاندن گودالهای پر از تخم با ماسه و بازگشت آنها به دریا باشید . توجه داشته باشید که این حادثه فقط در 6 نقطه از جهان اتفاق میافتد .

با اینکه در این ایالت ذخائر نفت و گاز وجود دارد ، زندگی در ترنگانو تقریبا دست نخورده تر از مابقی ایالات مالزی است . مکانهای دیدنی پایتخت این ایالت موزه ایالتی ، مرکز خرید  (Central Market) و ایستانا مازیا  (IstanaMaziah)  هستند . در 6 کیلومتری شهر ، در چندرینگ   (Chendering) ، مرکز ابریشم بافی کشور سوترا سمائی (SuteraSemai)    واقع گردیده که مراحل بافت ابریشم را به نمایش می گذارد . این مرکز ضمنا مرکز صنایع دستی مالزی هم هست .

در دهانه رودخانه ترنگانو در جزیره دویونگ (PulauDuyong)  میتوانید شاهد کار قایق سازانی باشید که بدون نقشه و تنها با اتکاء به حافظه ، قایقهای رنگارنگی را تولید می کنند . در روسیلا (Rusila)  درست خارج از پایتخت این ایالت میتوانید به تماشای حصیر بافان و سبد بافان مشغول شوید .

در غرب این ایالت تاسیک کنیر(TasikKenyir)   بزرگترین دریاچه دست ساز جنوب شرقی آسیا قرار گرفته که یکی از مراکز اصلی جذب گردشگران این ایالت میباشد . این دریاچه بزرگ دارای صدها جزیره و تعداد بی شماری غار ، آبشارها و جنگل انبوه میباشد که محل مناسبی برای ماهیگیری ، شنا ، قایقرانی و غار پیمائی است . در کنار این دریاچه زمین گلف بزرگی برای علاقمندان آماده شده است .

 

ایالت کلانتان

 

ایالت کلانتان در شمال شرقی مالزی واقع گردیده و در شمال با کشور تایلند هم مرز است . کشتزاهای برنج ، سواحل زیبا و پوشیده از نخل ، دهکده های ماهیگیری قدیمی و تفریحات سنتی چون به پرواز در آوردن بادبادکهای هندی و چینی نمایشی از روش قدیمی زندگی مالائی هاست . کوتا بارو  (Kota Bharu) پایتخت این ایالت نیز تغییر زیاد نکرده است و فرصت مناسبی برای گردشگران است تا با روش زندگی مردم این ایالت آشنا شوند . مرکز خرید قدیمی این شهر که بیشتر شنبه بازارهای شمال ایران را در ذهنها زنده میکند مملو از زنانی است که سبزیجات تازه ، صیدهای دریایی تازه ، صنایع دستی و باتیک ( پارچه نقاشی شده با دست ) ، کیکهای خانگی و غذاهای محلی را به معرض فروش گذاشته اند .

صنایع دستی همچون چاپ باتیک و کنده کاری روی چوب ، صنایع ظروف نقره و پارچه بافی محلی در این ایالت رواج فراوانی دارد . مرکز فرهنگی – سنتی در قلب کوتا بارو گردشگران را با سنتهای محلی آشنا می سازد . در این محل بادبادکهای هندی و چینی محلی غول پیکر به نام واو (Wau) و طبلهای بزرگ و نقاشی شده ربانا اوبی (RebanaUbi) در معرض نمایش گذاشته میشوند . پس از غروب خورشید نوازندگان با موسیقی محلی مالائی و خیمه شب بازی سنتی وایانگ کولیت (WayangKulit) که نمایش نور و سایه است ، به اضافه سیلات (Silat) روش محلی مبارزه تن به تن به معرض اجرا در می آیند . کوتا بارو در نزدیکی سواحلی دیدنی قرار دارد . از آنجمله ساحل نور مهتاب (CahayaBulanPantai)، ساحل ملودی (PantaiIrama)، ساحل نجوای نسیم  (BisikanBayuPantai) و ساحل هفت دریا (Pantai Seri Tujuh) هسنتد . این سواحل به زیبایی نامشان هستند .

 

ایالت ساراوک

 

در شرق مالزی و وآنسوی آبهای دریای چین جنوبی بزرگترین ایالت مالزی – ساراواک – واقع شده است . این ایالت در جنوب غربی خود با کشور برونای مرز مشترک دارد . جنگلهای انبوه و بارانی ، غارها ، کوهستانهای بلند و گل و گیاهان محلی و شناگران بومی از جمله دیدنیهای این ایالت هستند . تاریخ ساراواک دلپذیر و سرشار از قهرمانی است . این ایالت در سال 1841 میلادی تحت فرماندهی جیمز بروک انگلیسی در آمد و این پادشاهی بود از طرف سلطان برونای در مقابل کمک انگلیسیها برای سرکوب شورشیان .

ایالت ساراواک به 9 بخش تقسیم میشود . کوچینگ (Kuching) پایتخت این ایالت که در بخشی با همین نام قرار گرفته و تا دریا 32 کیلومتر فاصله دارد . آثار باقی مانده از انگلیسیها در ساختمانهای عمومی به جا مانده از آنها است . بهترین نمونه این ساختمانها موزه ساراواک است که بهترین کلکسیون آسیایی آثار هنری برونای را در خود جای داده است . موزه های دیگری چون موزه اسلامی ، موزه گربه ، موزه چینی ها ، موزه چوب و موزه پلیس دیدنیهای جالبی را برای گردشگران در خود دارند .  (MargheritaFort)  نام بنائی است که نام همسر فرمانده انگلیسی ایالت ، چالز بروک ( دومین فرمانده انگلیسی) میباشد . بنای دیگری به نام آستانه (Astana)       امروزه محل زندگی فرماندار این ایالت است . یکشنبه بازار   (PasarMinggu) محل مناسبی برای خرید تولیدات محلی و آشنائی با مردم منطقه است . دهکده سنتی ساراواک در دامنه کوه های افسانه ای سانتوبونگ  (Santubong)  در 35 کیلومتری گوچینگ محل توجه گردشگران است . به این منطقه موزه زنده هم می گویند . پارک ملی نیا (Niah) که غارهای شگفت انگیزی دارد محل زندگی اولین انسانهایی است که 40 هزار سال پیش در جنوب شرقی آسیا زندگی می کرده اند . این غارها محل زندگی جانوران مختلف من جمله خفاش ها و پرندگان نیز میباشند .

غارهای مولو (Mulu) در پارکی به همین نام بزرگترین غار جنوب شرق آسیا است . مجموعه غارهای ساراواک که گفته شده گنجایش 40 فروند هواپیمای بوئینگ 747 را دارند بزرگترین غار جهان و یکی از دیدنی ترین مکانهای این ایالت است . دیدن از غار آب صاف و غار آهو هم به گردشگران پیشنهاد میشود . قایق سواری در رودخانه های (Skrang) و (Lemanak) و (Batang Ai) تجربه ای فراموش نشدنی برای گردشگران خواهد بود .

این ایالت صنایع دستی جالب توجهی نیز دارد که حکاکی روی چوب ، مهره سازی (Puakumbu) و نساجی (Agat)  سبد بافی و حصیر بافی از آنجمله اند . کوزه گری نیز بویژه در شهرهای کوچینگ ، میری (Miri) و سیبو (Sibu)   صنعتی بومیست . کشت فلفل سیاه و سفید نیز یکی از فعالیتهای اهالی ساراواک است .

 

ایالت صباح

 

ایالت صباح در شمال شرقی جزیره بورنتو در همسایگی ایالت ساراواک و در کنار دریای چین جنوبی واقع شده است . شهر کوتا کینابالو (Kota Kinabalu)  پایتخت این ایالت است . این شهر در دوره استعمار انگلیس جسلتون (Jeselton) نام داشته و در زمان جنگ جهانی دوم به طور کلی نابود شد . امروزه این شهر یکی از مراکز بازرگانی و محلی برای گذراندن تعطیلات بشمار می رود . با یک قایق سواری کوتاه میتوانید به پارک تونکو عبدالرحمن (Abdul Rahman Tunku) که بهشت علاقمندان به ورزشهای آبی است بروید و یا با 2،5 ساعت رانندگی به پارک کینابالو به مساحت 754 کیلومتر مربع و کوه کینابالو برسید .

این کوه 4095 متری مناظر زیبائی برای گردشگران و کوه نوردان دارد . اگر خوش شانس باشید شاید بتوانید گل رافلسیا (Rafflesia) بزرگترین گل جهان را شخصا بچینید .

بزرگترین مرکز تجدید اسکان اورانگ اوتان (Orang Utan) در مجلی به نام سپیلوک (Sepilok) در 20 کیلومتری شهر سانداکان (Sandakan) یکی از دیدنیترین مناطق این ایالت است . در اینجا شما میتوانید تجربه دست اولی از تماشای این میمون کهن نسل را در حالی که آزادانه زندگی می کند پیدا کنید . کمی به طرف جنوب ، در بخشهای داخلی ایالت ، دره دانوم  (Danum) با گل و گیاهان جنگلی زیبا قرار دارد واگر چند ساعت بیشتر به طرف داخل برانید و به سانداکان در سوکائو (Sukau) برسید میمون منحصر به فرد پوزه دار را در زندگی طبیعی آن و نیز حیات وحش را خواهید دید . ایالت صباح محل زندگی 31 گروه مختلف بومی با عادات و رسوم متفاوت است . تامو (Tamu) بازاری است که در یک محوطه باز قرار دارد و محلی است که گروه های مختلف مردم این ایالت برای خرید و فروش تولیدات و حیوانات خود به آنجا میروند . این بازار در کوتابلود  (KotaBelud) قرار دارد . قایق سواران رودخانه های طبیعی تجربه ای نفس گیر را در این ایالت تجربه میکنند . رودخانه های پاداس  (Padas) و کیولو (Kiulu)  مرکز این ورزش و محل مناسبی برای تفریحات خانواده هاست .

در 40 کیلومتری شهر سانداکان در جزایر سلینگان (Selingan) ، گولیسان (Gulisan) و باگونگان کچیل (Bakungan Kecil) میتواند به تماشای لاک پشها بپردازید . بخصوص در ماههای جولای و سپتامبر مشاهده تخم گذاری آنها نیز امکان پذیر است . لایانگ لایانگ (LayangLayang) در 165 کیلومتری کوتا کینابالو با یک صخره دیواری به ارتفاع 2000 متر علاقمندان حرفه ای و جدی شیرجه در آب را به خود جلب میکند . این جزیره نیز محل لاک پشتها ، کوسه ها و پرندگان است .

 

ایالت لابون

 

ایالت لابون در حقیقت جزیره ایست در 8 کیلومتری ایالت صباح . این بندر – جزیره دارای صاف ترین آبها بوده که حتی درون آب را میتوان از پنجره هواپیما به راحتی مشاهده کرد . این ایالت زمانی بخشی از سلطان نشین برونای بوده و در سال 1846 میلادی پس از کشف ذغال سنگ در آن به تصرف انگلیسی ها در آمد . این ایالت 115 سال متمادی تحت استعمار انگلیس بوده است . در سال 1963 میلادی به فدراسیون مالزی ملحق شد و در سال 1984 به ایالت فدارال ملحق گردید . این جزیره آزاد مرکز اقتصادی بین المللی بوده و این امر سبب پیشرفتهای تجاری و بازرگانی آن شده است . جزیره لابون هتلهای درجه یک متعدد ، سالنهای بزرگ کنفرانس و نمایشگاههای بازرگانی بسیاری دارد .

از مراکز دیدنی این ایالت ، باغ بوتانیکال (Botanical) که مربوط به دوره انگلیسیهاست ، محل یادبود جنگ ، پارک صلح ، کامپونگ آیر (Kampung Ayer) و دهکده آبی لابون است . کوبنگ (Kubong )محلیست که در یادبود عصر استخراج از معادن ذغال سنگ حفظ گردیده است .

زمین گلف 7 گودالی نیز در این جزیره برای علاقمندان به گلف آماده است . تور دور جزیره تقریبا یک ساعت و نیم به طول می انجامد و در فروشگاههای بدون مالیات (Free Duty) گردشگران میتوانند توالیدات مالزی و یا خارجی را تهیه کنند . رستورانهای متفاوت غربی ، چینی ، شرقی و مالزیایی که تا پاسی از شب گذشته بازند ، آماده اند از مسافرین پذیرائی کنند . آبهای شفاف  سواحل جزیره و جزایر کوچکتر پاپان (Papan) و بورنگ (Burong) با فاصله کوتاهی از جزیره اصلی محلی مناسب ورزش های آبی هستند .

 

اطلاعات مفید درباره کشور مالزی

 

کشور مالزی : فدراسیون مالزی شامل بخش غربی مالزی و ایالات Sarawak  و Sabah در شرق میباشد .

 

موقعیت جغرافیائی  در 7 درجه شمال خط استوا بخش غربی مالزی توسط دریای چین جنوبی از Sarawak و  Sabah جدا شده است . همسایه شمالی کشور تایلند و همسایه جنوبی کشور سنگاپور است .

 

مساحت 329758 کیلومتر مربع

 

جمعیت 25 میلیون نفر

 

پایتخت کوالالامپور

 

مردم  مالائی ها 57% از جمعیت این کشور را تشکیل میدهند . باقیمانده جمعیت از اقلیتهای چینی ، هندی و مابقی گروه های نژادی تشکیل میشود .

 

زبان  باهاسا ملایو Bahasa Melayu  زبان رسمی است اما زبان انگلیسی بطور گسترده استفاده و صحبت میشود . زبانها و لهجه های دیگر اقلیتهای نژادی هم در مالزی تکلم میشود .

 

مذهب  اسلام دین رسمی مالزیست اما اعتقاد به دیگر ادیان و مذاهب آزاد است .

 

سیستم حکومتی  دموکراسی پارلمانی با دو مجلس قانونگزاری . رئیس کشور پادشاه (Yang Di-PertuanAgong)  و رئیس دولت ، نخست وزیر است .

 

آب و هواآب و هوای گرم و مرطوب مخصوص مناطق حاره در طول سال . درجه حرارت بین 21 تا 32 درجه سانتیگراد و اندازه ریزش باران بین 2000 تا 2500 میلیمتر میباشد .

 

تاریخمیان تاریخ کشور و بافت چند نژادی – چند فرهنگی مردم این کشور رابطه ای مشتقیم وجود دارد . در کنار مالائی ها و بومیان کشور ، مهاجرانی از چین ، هند ، اندونزی و سایر نقاط جهان ترکیب جمعیتی کشور را تشکیل داده اند . چند گانگی جالب فرهنگی میتواند از تبادل دراز مدت و جاری با جهان و استعمار پرتغالی ها ، هلندی ها و بریتائی ها حکایت کند که در نتیجه آن ، سیر تکاملی کشور به سوی یک محل هم جوشی فرهنگی در آمیزش ادیان ، آداب و رسوم ، فعالیتهای فرهنگی اجتماعی ، نوع پوشش ، گویش ها و غذاها شکل گرفته است . مالزی بعنوان فدراسیون در 31 آگوست 1957 میلادی اعلام استقلال کرد .

 

تعطیلات اصلی سال نو (عید فطر) – عید چینیها – روز منطقه فدارال ( اول فوریه – کوالالامپور و لابوان) – و ساک ( روز تولد بودا) – روز تولد سلطان – روز ملی (31 آگوست ) – دیپا ولی (عید هندی – به غیر از ساراواک و لابوان ) – کریسمس .

 

 

اقتصاد  صنعت بزرگترین بخش اقتصاد مالزی را تشکیل مید هد . توریسم و مواد اولیه مانند نفت ، روغن نخل ، لاستیک طبیعی و چوب نیز سهم مهمی در اقتصاد مالزی دارند .

 

ورود به مالزی  مسافرینی که به مالزی وارد میشوند باید پاسپورت قانونی با اعتبار حداقل 6 ماه همراه داشته باشند . بیشتر ملیتها برای دیداری تجاری یا اجتماعی از مالزی به ویزا نیاز ندارند . برای اطلاعات بیشتر لطفا با سفارتخانه های مالزی در نزدیکترین کشور محل اقامت خود یا دفاتر توریسم مالزی تماس حاصل فرمائید .

 

پول  واحد پول مالزی رینگت (RM) است که در بانکها و صرافیها قابل تعویض است . کلیه مقیمان و غیر مقیمان کشور موظفند به هنگام ورود (به) یا خروج (از) کشور ، فرم اظهارنامه مسافران را پر کنند . این فرمها از دو قسمت آبی و سفید تشکیل شده اند و غیر مقیمان باید قسمت سفید را پر کنند . غیرمقیمان باید به هنگام ورود (به) یا خروج (از) کشور مبلغ بیش از هزار رینگت و یا بیش از معادل 2500 دلار آمریکا (شامل چک مسافرتی ) را اظهار دارند . این اظهارنامه ها باید به هنگام خروج از کشور تحویل داده شوند .

 

ساعت کار بانکها  در اکثر ایالات دوشنبه ها تا جمعها 9/5 صبح تا 4 بعداظهر – شنبه ها 9/5 تا 11/5 صبح و یکشنبه ها تعطیل میباشد. در ایالات کداح ، کلانتا و ترنگانو 9:30 تا 16:00 شنبه تا چهارشنبه ؛ 9:30 تا 11:30 پنجشنبه . جمعه تعطیل . اولین شنبه هر ماه تعطیل است .

 

دفاتر پست  8/5 صبح تا 5 بعداظهر به استثناء اولین شنبه هر ماه ، یکشنبه ها و تعطیلات عمومی باز هستند . در ایالات کداح ، کلانتان و ترنگانو روزهای جمعه ادارات پست تعطیل هسنتد .

 

زمان 8 ساعت جلوتر ازGMT  و 16 ساعت جلوتر از زمان استاندارد پاسیفیک .

 

الکتریسته (برق) ولتاژ مصرفی 220- 240 ولت  AC  با 50 سیکل در ثانیه .

 

واحدهای اندازه گیری کشور مالزی از واحد متریک استفاده میکند .

 

تلفن  تماسهای شهری از باجه های تلفن امکان پذیری میباشد . این تلفن ها هم سکه و هم کارتهای تلفن را میپذیرند.تماس بین المللی با کارتهای مخصوص ارتباط بین المللی و همینطور از طریق دفاتر مخابرات امکان پذیر است .

ورود به کشور مالزی :بیشتر توریستتها از طریق فرودگاه بین المللی کوالالامپور  (KLLA) در 50 کیلومتری این شهر وارد کشور میشوند. فرودگاههای بین المللی  Penang   ،   Kuching   ، Kota Kinabalu   و  جزیره   Langkawi  نیز مبادی دیگر ورود به کشور هسنتد  . بندر اصلی کشور در 50 کیلومتری کوالالامپور قرار گرفته و Port Klang  نام دارد . از کشورهای تایلند و سنگاپور نیز میتوان توسط راه آهن و جاده وارد مالزی شد  .

 

حمل و نقل شهری تاکسی – اتوبوس و مترو به راحتی گردشگران را به مناطق مورد نظر میرساند . ارتباطات هوایی نیز در داخل مالزی به راحتی امکان پذیر است .

محل اقامت  هتلها – متلها و پانسیون های بسیاری در مالزی با قیمتهای متفاوت وجود دارند . خانه های سیار (Houses Mobile) نیز توسط بخش خصوصی اجاره داده میشوند .

 

نکاتی مفید